İstanbul Fatih’te Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılan tarihi Zeyrek Çinili Hamam, 13 yıl süren restorasyonun ardından Türkiye ve yurt dışından sanatçıların açılışa özel yeni eserlerinin yer aldığı ‘Kalıntıların Şifası’ isimli sergiyle kapılarını açtı. Asıl işlevine başlamadan önce son kez sergiye ev sahipliği yapan tarihi hamam, dron ile görüntülendi.
Fatih’te yer alan Zeyrek Çinili Hamam, Osmanlı Donanması’nın Kaptan-ı Deryası Barbaros Hayreddin Paşa tarafından 1530-1540 yılları arasında Mimar Sinan tarafından inşa edildi. Saraylarda kullanılan özel tasarım çinilerin gündelik hayatta da yaygın olmasının eski örneklerinden olan Zeyrek Çinili Hamam restore edildi. Tarihi hamam, The Marmara Grubu’nun 13 yıl süren restorasyonun ardından Türkiye ve yurt dışındaki sanatçıların açılışa özel yeni üretimlerinin yer aldığı ‘Kalıntıların Şifası’ sergisiyle kapılarını açtı. Küratörlüğünü Anlam Arslanoğlu de Coster’in üstlendiği sergide 22 sanatçının eserine yer verildi.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bulunan tarihi Zeyrek semtinde olan Zeyrek Çinili Hamam’da hamam olarak kullanılacak bölümlerin yanı sıra müze, tarihi Bizans sarnıçları, etkinlik ve bahçe alanları bulunuyor. Hamamla eş zamanlı olarak açılan Zeyrek Çinili Hamam Müzesi de ziyaretçilerini Roma, Bizans ve Osmanlı dönemini kapsayan tarihi bir yolculuğa çıkarıyor. Müzenin katlarından birine, restorasyon ve kazılar sırasında keşfedilen ve hamamın içinde muhafaza edilen yaklaşık 3 bin parçalık mavi beyaz İznik çini parçalarının sergilendiği alan yapıldı. Yapılan araştırmalar da 37 ayrı desene sahip 10 binden fazla çininin hamamın duvarlarını süslediği tespit edildi. Müzede hamam geleneğinde bulunan havlular, taslar, değerli metaller ve sedeflerle süslenmiş nalınlar gibi tarihi hamam objelerini içeren hazırlanmış bölümün yanı sıra Mimar Sinan tarafından tasarlanmış su ve ısıtma sistemlerini açıklayan şema ve maketler de görülüyor. Yürütülen restorasyon çalışmalarında Bizans dönemine ait olan sarnıçlarda hamamın inşaatı sırasında Barbaros Hayreddin Paşa’nın kadırga köleleri veya leventleri tarafından duvarlara çizilmiş olabileceği düşünülen kadırga figürleri yer alıyor. Osmanlı yıkanma geleneğinin 500 yıllık dokusunu günümüze taşıyan hamam, 2024 yılının ilk günlerinde hizmet vermeye başlayacak. Kalıntıların Şifası sergisiyle de Zeyrek Çinili Hamam ziyaretçileri, hamam asıl işlevini kazanmadan önce son kez deneyimleme şansı buluyor. Ziyaretçilerini ağırlamaya başlayan tarihi hamam havadan görüntülendi.
“Barbaros Hayreddin Paşa tarafından Mimar Sinan’a ısmarlanmış ve çinileriyle ünlüdür”
Zayrek Çinili Hamam’ın tarihi hakkında bilgi veren The Marmara Grup İnşaat ve Proje Direktörü Yavuz Suyolcu, “Şu anda bulunduğumuz bölge Zeyrek. Bizans döneminden itibaren çok popüler bir mahalle. Fetihten sonra da Molla Zeyrek ile birlikte iyice gelişen bir bölge olmuş. Şu anda da UNESCO tarafından İstanbul’da dünya miras alanı olarak belirlenen 4 bölgeden bir tanesi. Zeyrek Çinili Hamam her ne kadar 1540’lı yıllara tarihlendirilmiş olsa bile bizim yapmış olduğumuz araştırmalar sonucunda 1530’lara dair bazı bulgular elde ettik. Dolayısıyla 16. Yüzyıl yapısıdır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Barbaros Hayreddin Paşa (Kaptan-ı Derya) tarafından Mimar Sinan’a ısmarlanmış ve çinileriyle ünlüdür. Tabii şu an çinilerin çok az bir kısmını görebiliyoruz” dedi.
“Restorasyon süresinde yaptığımız arkeolojik kazılar sırasında binlerce çini parçası bulduk”
Restorasyon süresinde bulunanların sergilendiği Zeyrek Çinili Hamam Müzesi’ni kurduklarını anlatan Suyolcu, “Ancak bu restorasyon süresinde yaptığımız arkeolojik kazılar sırasında binlerce çini parçası bulduk. Ve buradan sökülüp götürülen şuanda da Avrupa müzelerinde bulunan çiniler üzerinden yaptığımız ortak çalışmalar sonucunda bu hamamda kullanılan 16. Yüzyıla ait mavi beyaz İznik çinilerine ait 37 tane farklı desen tespit ettik. Biz bu desenlerin tamamını dijital ortamda tamamladık. Orijinal desenlerine ve çini boyutlarına ulaştık. Arkeoloji ve çini sanatı açısından birçok bulguya ulaştığımız gibi Bizans döneminden 5. Yüzyıldan itibaren bulduğumuz buluntular buranın zenginliğini biraz daha arttırdı. Dolaysıyla ilk etapta bizim amacımız burayı hamam olarak restore edip özgün fonksiyonunda çalıştırmak idi ve halen öyledir. Ancak bulduğumuz bu zenginliği hamamla birlikte değerlendirmek istedik. İstanbul Arkeoloji Müzelerinin denetiminde yaptığımız kazıları yine İstanbul Arkeoloji Müzelerinin bir özel Zeyrek Çinili Hamam Müzesi olarak bir müze kurduk. Bu buluntuları müzemizde sergiliyoruz. Yağmur sularını çok önemsemiyoruz ama 1500’lü yıllar da yağmur ve su çok önemliydi. O yüzden Mimar Sinan Bizans Sarnıçlarını bir temel olarak depremlere karşı güçlü kalmasını sağlamak için kullanmış” ifadelerini kullandı.
“Ziyaretçiler Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet katmanlarının hepsini bir arada görebilecekler”
Duvarlardaki katmanlarda tarihin birçok döneminin izlerinin bulunduğunu dile getiren Suyolcu, “Burada duvar ve çimento katmanlarını kaldırdığımız zaman çiniler söküldükten sonra 5 ayrı katmanda duvar bezemeleri de bulundu. Bu duvar bezemelerinde hamamın içerisinde ziyaretçiler görebiliyorlar. Böylece katman katman Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet katmanlarının hepsini bir arada görebilecekler. Bu tip restorasyonlar her zaman çok zor. Çok büyük emek ve ekipler ve uzmanlık isteyen işler. Biz burada bu ekibi kurduk. 13 senedir yaklaşık 14 sene oldu bunu bitirmenin mutluluğunu yaşıyoruz” şeklinde konuştu.
“Hamam bölümlerinde ‘Kalıntıların Şifası’ isimli bir sergimiz var”
Kalıntıların Şifası sergisi hakkında konuşan Suyolcu, “Şu anda 30 Eylül-5 Kasım arasında ayrıca hamamın hamam bölümlerinde ‘Kalıntıların Şifası’ isimli bir sergimiz var. Anlam Arslanoğlu de Coster küratörlüğünde. Burada 22 farklı sanatçının eserlerini tüm halkımız 5 Kasım’a kadar ücretsiz gezebilecek” dedi.
