2025’te vergi mükellefi kişi ve kuruluşlar için zorunlu olacak Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), akaryakıt sektöründe usulsüz fatura kullanımından kaynaklanan yıllık 15 milyar TL’ye ulaşan vergi kaybının önüne geçecek.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 10 yılı aşkın süredir yürüttüğü teknik çalışmalar sonucunda akaryakıt sektöründe usulsüz fatura kullanımının önüne geçmek ve vergi kaybını engellemek için geliştirdiği, yerli ve milli bir sistem olan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin (UTTS) tüm altyapı çalışmaları tamamlandı. 1 Ocak 2025’ten itibaren vergi mükellefleri için zorunlu olacak UTTS’de ağustos ayına kadar akaryakıt istasyonlarında yapılacak kurulumlar için teknik hazırlık çalışmalarının tamamlanması planlanıyor. Vergi mükelleflerinin de 2025 yılı başından itibaren akaryakıt harcamalarını gider gösterebilmeleri için kullandıkları araçlara Taşıt Tanıma Birimleri’ni bu yıl içerisinde taktırmaları gerekiyor.
UTTS, akaryakıt alan araçların plakalarını otomatik olarak tanıyarak fiş ve faturalarda bu plaka bilgisinin yer almasını sağlayacak. Böylece araç plakalarının manuel olarak sisteme girilmesinden kaynaklanan usulsüz fatura uygulaması son bulacak. Gelir İdaresi Başkanlığı UTTS sayesinde akaryakıt sektöründe usulsüz fatura kullanımından kaynaklanan ve her yıl 15 milyar TL’yi bulan vergi kaybının önüne geçecek. UTTS, devletin vergi güvenliğini sağlarken diğer taraftan da akaryakıt sektöründe rekabet ortamını sağlayacak.
Sadece vergi mükellefleri için zorunlu
UTTS, sadece vergi mükellefi olan kişi ve kuruluşlar için zorunlu. Bu kişi ve kuruluşların, işyerlerine ait veya kiralama yoluyla edindikleri taşıtlara Taşıt Tanıma Birimi’ni (TTB) 31 Aralık 2024 tarihine kadar taktırmaları gerekiyor. UTTS kapsamında yükümlü kılınmamış olan bireysel taşıt sahipleri ise sistemden isteğe bağlı şekilde faydalanabilecek. Sistem kapsamında vergi mükellefleri, akaryakıt harcamalarını gider gösterebilmek için akaryakıt alışverişleri sırasında, UTTS kapsamında düzenlendiğini gösteren Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) fişi almakla yükümlü. 31.12.2024 tarihinden sonra UTTS’den düzenlenmeyen belgeler, vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılacak ve vergi indirimine konu edilemeyecek.
Plaka bilgisi manuel girilemeyecek
Türkiye’de bugün trafiğe kayıtlı 29 milyon taşıtın 8 milyona yakını akaryakıt harcamalarını gider göstererek vergi indirimi elde eden vergi mükelleflerine hizmet veren araçlar, bunların da üç milyona yakın bölümü halen ticari Taşıt Tanıma Sistemi (TTS) bulunan araçlar. Yakıt harcamalarının vergi indiriminde gider olarak gösterilebilmesi için araçların kiralama yoluyla edinilmesi veya işletmeye dâhil olması ve işte kullanılması gerekiyor. Mevcut sistemde akaryakıt dolumu yapılan aracın plaka bilgisini istasyon görevlisi elle giriyor. İşlem sırasında taşıta ait olmayan bir plakanın bilgisi girilerek usulsüz fatura oluşturulabiliyor. Uygulamadaki bu boşluğu kullanan bazı mükellefler, kullanmadıkları ya da kullandıklarından fazla akaryakıt harcamasını faturalandırıyor. Bu fatura gider olarak gösterildiğinde vergiden düşülüyor. UTTS ile 2025 başından itibaren bu tür uygulamalar son bulması amaçlanıyor.
Sistemin paydaşları
Kurulum ve işletme görevi Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’ne verilen UTTS’nin paydaşları arasında Akaryakıt Dağıtım Şirketleri ve Akaryakıt İstasyon İşletmecileri, Yetkili Donanım Üreticileri, Yetkili Taşıt ve İstasyon Montaj Firmaları, Yeni Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihaz Üreticileri (YN Pompa ÖKC) ve Taşıt Sahibi Mükellefler yer alıyor.
Sistemin işleyişi
Sistem kapsamında yükümlü kılınan taşıtların yakıt depo girişlerine, Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takılacak, bu sayede taşıtın sahiplik ve plaka bilgisi kayıt altına alınacak. Akaryakıt istasyonlarında pompa tabancasına takılan Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) cihaz, şifre çözümleme işlemlerini, iletişim modülündeki Güvenlikli Haberleşme Anahtarı ile yapacak. Böylece UTTS yükümlüsü taşıtların yakıt dolum işleminde plaka bilgisi otomatik olarak YN Pompa ÖKC’ye aktarılacak, fatura ve satışa ilişkin veriler de UTTS’ye işlenecek. Bu taşıtlar için artık plaka bilgisinin sisteme el ile girilmesi mümkün olmayacak.
Kayıt ve kurulum aşaması bu yıl tamamlanacak
05.10.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan ‘Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne göre akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin, en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatları üzerine nitelikleri Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen ve Darphane ya da yetkili firmalar tarafından üretilen Taşıt Tanıma Okuma Cihazı (TTO) temin ederek 31 Aralık 2024 tarihine kadar taktırmaları zorunlu. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan taşıtlara da aynı tarihe kadar Taşıt Tanıma Birimi (TTB) takılması zorunluluğu getirildi. Sistemin www.utts.gov.tr adresli portalı mart ayında paydaşların kullanımına açıldı. Sistemde, Ağustos ayına kadar akaryakıt istasyonlarında yapılacak kurulumlar için teknik hazırlık çalışmalarının tamamlanması planlanıyor.
Montaj, onarım ve servis işlemleri
UTTS donanımlarının montaj, onarım ve servis işlemlerini sadece Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün yetkilendireceği firmalar yürütebilecek. Taşıtlara TTB montajını Yetkili Taşıt Montaj Firmaları, akaryakıt istasyonlarına TTO ve güvenlikli haberleşme cihazının kurulumunu ise Yetkili İstasyon Montaj Firmaları yapacak. Tebliğe göre akaryakıt satışları Yeni Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihazdan başlayacak ve sonlandırılacak. Bu amaçla, Yeni Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihazların yazılımlarında güncelleme yapılarak UTTS entegrasyonu sağlanacak. Akaryakıt Dağıtım Şirketleri dilerlerse işletmekte oldukları Taşıt Tanıma Sistemlerini UTTS’ye entegre edebilecek.