Merkez Bankası raporunda Nisan ayı gıda fiyat gelişmelerinde salgına bağlı tedbirlerin arz koşullarına etkisi, döneme özgü güçlü talep artışı, vergi ayarlamaları ve döviz kuru gelişmeleri gibi birçok unsurun belirleyici olduğu değerlendirildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’nu yayınladı. Enflasyondaki yavaşlamaya en belirgin katkının enerji grubundan geldiği bildirildi.
Raporun özet kısmında, “Nisan ayında tüketici fiyatları yüzde 0,85 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,92 puan azalarak yüzde 10,94’e gerilemiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon gıda dışındaki alt gruplarda düşüş kaydederken, enflasyondaki yavaşlamaya en belirgin katkı enerji grubundan gelmiştir. Gıda fiyatları gerek işlenmemiş gerekse işlenmiş ürünlerde mevsimsel eğilimine kıyasla yüksek bir oranda artmıştır. Enerji fiyatlarında uluslararası petrol fiyatlarındaki sert düşüşün yansımalarıyla azalış eğilimi sürmüştür. Hizmet enflasyonu, salgına bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kalemler başta olmak üzere, alt gruplar genelinde azalmıştır. Bu dönemde temel mal grubu enflasyonu Türk lirasındaki değer kaybına rağmen yavaşlamıştır. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimi gerilemiştir” denildi.
Raporda şu ifadeler yer aldı:
“Nisan ayında tüketici fiyatları yüzde 0,85 oranında artmış ve yıllık enflasyon 0,92 puan gerileyerek yüzde 10,94 olmuştur. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,38 ve 0,56 puan azalarak yüzde 11,27 ve 9,93 olarak gerçekleşmiştir. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda grubunun katkısı 0,29 puan artmış; enerji, hizmet, temel mal ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları ise sırasıyla 0,78, 0,21, 0,11 ve 0,11 puan azalmıştır.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimi gerilemiştir. Bu dönemde vergi etkisi düzeltilmiş temel mal grubu eğilimi yavaşlarken, hizmet grubu eğilimindeki düşüş daha belirgin olmuştur.
Hizmet fiyatları Nisan ayında yüzde 0,22 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,66 puan düşerek yüzde 11,76 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda gerilemiştir. En belirgin yavaşlama lokanta-otel ve ulaştırma gibi salgın hastalığa bağlı olarak faaliyeti kesintiye uğrayan sektörlerde izlenmiştir. Nitekim hizmet enflasyonundaki yavaşlamada, havayolu ile yolcu taşımacılığı, eğlence-kültür, paket tur, kuaför ve berber gibi fiyat derlemenin mümkün olmadığı bazı kalemlerdeki yatay seyir de etkili olmuştur. Haberleşme hizmetlerindeki aylık fiyat düşüşünde telefon görüşme ücretlerindeki gerileme öne çıkarken, mevsimsel etkilerden arındırıldığında kiraların artış hızında yavaşlama kaydedilmiştir. Diğer taraftan, döviz kuruna duyarlılığı yüksek olan bakım-onarım hizmetlerinde bu dönemde fiyatlar yüksek bir oranda artmıştır.
Temel mal grubu yıllık enflasyonu Nisan ayında 0,30 puan düşüşle yüzde 7,88 olmuştur (Grafik 5). Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda yataya yakın bir seyir izlerken, diğer alt gruplarda gerilemiştir. Dayanıklı mal grubu fiyatları Nisan ayında yüzde 2,05 oranında artmış, bu gelişmede otomobil (yüzde 3,38) ve mobilya (yüzde 3,63) fiyatlarında görülen yükselişler belirleyici olmuştur. Yeni sezon etkisinin izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda Nisan ayı fiyat artışı tarihsel ortalamalara kıyasla oldukça düşük gerçekleşmiş; özellikle ayakkabı grubunda salgına bağlı unsurların etkisi hissedilmiştir. Özetle, Türk lirasındaki değer kaybının belli kalemlerdeki olumsuz etkilerine karşın, genel itibarıyla talep koşullarına bağlı olarak temel mal enflasyonunda da yavaşlama kaydedilmiştir.
Enerji fiyatları Nisan ayında yüzde 4,99 oranında gerilemiştir. Enerji fiyatlarındaki düşüşte, uluslararası petrol fiyatlarındaki gerileme etkili olmuştur. Türk lirasındaki değer kaybına rağmen, akaryakıt ve tüp gaz fiyatları Nisan ayında sırasıyla yüzde 12,82 ve yüzde 11,50 oranında düşmüştür. Ayrıca bu dönemde, fiyatı belediyelerce belirlenen şebeke suyu fiyatları da (yüzde -1,63) azalmıştır. Bu gelişmeler sonucunda, enerji yıllık enflasyonu 6,51 puan azalarak yüzde 3,30’a gerilemiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Nisan ayında 1,23 puan artarak yüzde 11,28 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada yüzde 5,23’e, işlenmiş gıdada ise yüzde 17,78’e yükselmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış veriler, işlenmemiş gıda fiyatlarında hem taze meyve ve sebze hem de diğer gruplarda yüksek bir artışa işaret etmiştir. Diğer işlenmemiş gıda grubunda genele yayılan artışlar izlenmekle birlikte, özellikle bakliyat (yüzde 7,54) ve kırmızı et (yüzde 4,30) fiyatları dikkat çekmiştir. Bu dönemde, işlenmiş gıda fiyatlarındaki artışın hızlanmasında ekmek-tahıllar, katı-sıvı yağlar ile alkolsüz içeceklerdeki gelişmeler öne çıkmıştır. Bu gelişmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 15,23 ile yatay seyretmiştir.
Özetle, Nisan ayı gıda fiyat gelişmelerinde salgına bağlı tedbirlerin arz koşullarına etkisi, döneme özgü güçlü talep artışı, vergi ayarlamaları ve döviz kuru gelişmeleri gibi birçok unsurun belirleyici olduğu değerlendirilmektedir.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları Nisan ayında yüzde 1,28 oranında artmış, yıllık enflasyon bir önceki yılın aynı dönemindeki yüksek bazın etkisiyle 1,79 puan azalarak yüzde 6,71 olmuştur. Uluslararası emtia fiyatlarındaki salgın kaynaklı düşüş bu dönemde de devam etmiştir. Ancak, Türk lirasında gözlenen değer kaybına bağlı olarak petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının ana eğilimi yükselmiştir
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubunda belirgin olmak üzere dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında gerilerken, diğer gruplarda yükselmiştir. Aylık bazda enerji fiyatları belirgin bir oranda gerilerken, diğer alt gruplarda yüksek fiyat artışları kaydedilmiştir. Enerji üretici fiyatlarındaki düşüşte rafine edilmiş petrol ürünleri ile ham petrol belirleyici olmuştur. Ara malı grubu fiyatlarındaki artış alt kalemler geneline yayılmış, demir-çelik, tekstil ile ilgili alt kalemler ve kağıt ürünlerindeki gelişmeler öne çıkmıştır. Sermaye mallarında metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile parça ve aksesuarları ve makineler kalemlerindeki fiyat yükselişleri etkili olmuştur. Dayanıksız tüketim mallarındaki fiyat artışında katı-sıvı yağlar, işlenmiş taze meyve ve sebzeler ile diğer tekstil ürünleri; dayanıklı tüketim mallarında ise mobilya, mücevherat ve ev aletleri öne çıkmıştır.”
