Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sık sık üzerinde durduğu Tarım Kredi Kooperatif marketleri 2017 yılından beri 500 mağaza hedefine ulaşamadı. 800 bin üyesi olan çiftçilerden alınan mahsulün, doğrudan vatandaşa aktarımı için ilk şubesi 4 yıl önce Cumhurbaşkanlığı talimatı ile açılan kooperatif marketleri, Türkiye genelinde 4 yılda ancak 159 mağaza açabildi. Yeterli şube olmayınca, mal sirkülasyonu ve lojistik desteği de gelişemeyen Kooperatif marketleri üreticinin de, tüketicinin de derdine derman olamadı.
Tarladan vatandaşa en uygun şekilde gıda ulaştırmak maksadıyla kurulan kooperatif marketlerde, şube sayısı ve fiyat hedefleri tutmuyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatı sonrası Türkiye genelinde 500 mağaza hedefiyle ilk şubesini 2017 yılında açan kooperatif marketler yaygınlaşamadı. Gıda ürünleri fiyatlarının dengelemesinde önemli rol oynaması beklenen kooperatif marketler 4 yılda 159 mağazaya ulaştı. Ancak 4 yılda zincir marketler şube sayılarını 4 binli rakamlardan 10 binlere çıkartarak sayılarını katladılar. Kooperatif marketlerin İstanbul’da 35 noktada şubesi bulunuyor. Ankara’da 39 şube yer alırken İzmir’de 10, Bursa’da 11, Kocaeli’nde 8 mağazası var. Söz konusu marketlerin Adana, Antalya gibi büyükşehirlerde faaliyeti bulunmuyor. 2019 yılının Ekim ayında açıklamalarda bulunan Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Genel Müdürü Fahrettin Poyraz, "Yıl sonuna kadar 50’ye çıkartacağımız market sayısını 2 yıl içerisinde 500’e ulaştıracağız" ifadelerini kullanmıştı.
Erdoğan grup toplantısında kooperatif marketlerin şube sayısının artırılması yönünde talimat vermişti
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, gıda enflasyonun yükseldiği 24 Şubat 2021 tarihli AK Parti TBMM grup toplantısında yaptığı konuşmada "Tarım Kredi marketleri vasıtası ile, zincir marketlerin özellikle yüksek fiyatlarla vatandaşı adeta sömürdüğü bir noktada piyasayı bizim balanse etmemiz gerekiyor. İlk etapta 500, daha sonra 1.000, daha sonra gerekirse bu sayıları artıracağız, devletin görevi budur. Enflasyonu düşürmek, kur istikrarını sağlama, faizleri aşağıya çekme konusundaki kararlılığımızı attığımız her adımda gösteriyoruz” diyerek kooperatif marketlerinden beklentisinin yüksek olduğunu ifade etmiş, sayısının artırılması yönünde talimat vermişti.
Talimatı yeniledi
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçtiğimiz hafta sonu ise alışveriş yaptığı kooperatif marketin çıkışında açıklama yaptı. Erdoğan, kooperatife bağlı market sayısının artırılacağını, vatandaşa daha fazla çeşit ve ürün ulaştırılacağını söyledi. Erdoğan’ın hafta sonu alışverişinden sonra Kooperatif marketlerin performansı Türkiye genelinde yeniden gündeme geldi. Bu arada Fahrettin Poyraz’ın memleketi Bilecik’in Gölpazarı ilçesinde taze ceviz mahsulünü kilosu 14 tl den Gaziantepli tüccara satan üretici, kooperatifin gelip mal almadığından yakındı. Bu ürünü aynı fiyat ile kooperatif yetkililerinin alması halinde 20-24 tl bandında pazarda 30 tl ye satılan ürünü marketlerde satabileceklerini söyledi. Bursa’nın Yenişehir ilçesinde de kilosu 1.5 tl ye alıcı bulamadığı için dalında kalan kıl sivri ile dolmalık biberde kooperatif marketlerde bulunmuyor. Ayrıca bu ürünler büyükşehirlerdeki marketlerde kilosu 8 ile 13 tl arasında satılıyor.
“Cumhurbaşkanımızdan talimat aldık”
Tarım Kredi Kooperatifleri Sakarya Bölge Müdürü Fırat Sungur’un da 28 Aralık 2019 tarihinde Sakarya şubesi açılışında “31 Aralık 2021 yılına kadar 500 market sayısına ulaşmaya gayret edeceğiz” ifadesi bulunuyor. İstanbul’da bir şube açılışında Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan mağaza sayısının artırılması yönünde talimat aldıklarını söyleyen Sungur , “Cumhurbaşkanımız marketimizden alışveriş yaptıktan sonra bu marketlerin çoğaltılmasına yönelik bir talimat verdi. Marketlerimizde çiftçinin ürünlerinin aracısız olarak tüketiciye ulaştırılmasını takdir eden Cumhurbaşkanımız marketlerin sayını 500’e ulaşacağını da ifade etti. İnşallah bir aksilik olmazsa 31 Aralık 2021 yılına kadar 500 market sayısına ulaşmaya gayret edeceğiz” diye konuşmuştu.
Özel marketler şube sayısını katladı
Bu dönemde özel zincir marketler, şube sayısını iki katına çıkarırken kooperatif marketler neredeyse yerinde saydı. Beş yıl önce 5 bin 389 mağaza sayısı olan A101 2021’de 10 bin 150 şubeye ulaştı. Aynı dönemlerde 4 bin 973 şubesi olan olan BİM mağaza sayısını 8 bin 519’a, 4 bin mağazaya sahip ŞOK ise 7 bin 882’e yükseltti.
3 liralık elma 6 liraya satılıyor
Gıda ürün fiyatlarının dengelenmesi beklentisiyle hayata geçirilen kooperatif marketlerin faaliyetlerini hızlandırması bekleniyor. Öte yandan tarladan vatandaşa ulaşmayan gıda ürünleri 2-3 katı fiyatla satılıyor. Tarla ürünlerinin kooperatif marketlerce satın alınıp tüketiciye direkt olarak ulaştırılması hem üreticiyi hem de tüketicinin yüzünü güldüreceği düşünülüyor. Uşak’ta bir semt pazarında geçen yıl 3 TL olan elma bu yıl pazarda 5 ile 6 TL arasında tezgâhta yerini aldı. Pazarda; domates, salatalık, biber 5 TL’den tezgahlarda yer alırken, patlıcan 4 TL, limon 7 TL üzüm 8 buçuk TL olarak satışa sunuldu.
Tarlada 1, markette 4 lira
Gaziantep’te biber üreticileri hasadı devam eden biberin tarladan tezgaha yolculuğundaki fiyat artışına dikkat çekiyor. Çiftçiler, sürekli artan maliyetlere rağmen kar marjlarının küçülttüklerini belirterek, 1,1 liradan satılan biberin tüketiciye 4 liraya kadar yükselmesine tepki gösterdi.
