Osmanlı saray mutfağında kullanılan en özel araç ve gereçler Milli Saraylar İdaresi Başkanlığına bağlı Saray Koleksiyonları Müzesi’nde ziyaretçilerini bekliyor.
Osmanlı saray mutfağında özellikle sıcak yaz günlerinde yiyecek ve içeceklerin muhafazası için kullanılan özel araç ve gereçler, Beşiktaş’taki Milli Saraylar İdare Başkanlığına bağlı Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergileniyor. 200 yıl öncesinden günümüze kadar saray mutfağında kullanılan soğutucu dolaplar, dondurma makinesi, cam ve metalden karlıklar ve içine konulan sıvıları serin tutmaya yarayan toprak küpler, müzede ziyaretçilerin beğenisine sunuldu.
Osmanlı saray mutfağında 19. yüzyılda katı ve sıvı gıdaları soğutmak için kullanılan dolaplar, günümüzde kullanılan buz dolaplarının ilk örneğini teşkil etmesi bakımından ayrı bir önem taşıyor. İçlerine kar veya buz konularak kullanılan dolapların 2’si Beşiktaş’taki Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergileniyor. Dışı ahşap, içi metal kaplı olarak tasarlanan dolaplar iki hazneli. İlk hazneye kar, diğerine gıda yerleştiriliyor. Kar haznesinin altında tahliye musluğu bulunuyor. Musluk, eriyen kar suyunun dolaptan tahliye edilmesi için kullanılıyor. Avrupa menşeli dolaplar, dönemin estetik zevkini yansıtan malzeme ve ustalığıyla dikkat çekiyor. Tarihte Dolmabahçe Sarayı’nın mutfak binası olarak kullanılan Saray Koleksiyonları Müzesi’nde soğutucu dolapların yanı sıra dondurma makinesi de yer alıyor. Günümüzde kullanılan benzer endüstriyel araçların ilk örnekleri arasında sayılan ve elle çalıştırılan dondurma makinesi 19. yüzyıla ait.
Cam karlıklar, soğutucu işlevleri ve estetik tasarımlarıyla hayranlık uyandırıyor
Sıcak yaz günlerinde saray sofralarını serinleten mutfak gereçleri arasında karlıklar ve toprak küpler de yer alıyor. Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergilenen cam karlıklar, soğutucu işlevleri ve estetik tasarımlarıyla hayranlık uyandırıyor. Karlıklar, iki hazneli, küçük boyutlu cam damacana şeklinde tasarlanmış. İç içe geçmiş cam haznelerden ilkine kar, diğerine su, şerbet, limonata veya benzeri bir sıvı konuluyor. Cam haznedeki kar, sıvının bir süre serin kalmasını sağlıyor.
Saray Koleksiyonları Müzesi’nde yaz aylarının vazgeçilmez mutfak araçlarından biri de toprak küpler. Yine 19. yüzyılda saray mutfağında kullanılan büyük ebatlı toprak küplerin içlerine konulan katı veya sıvı gıdaları soğuk tutmaya yardımcı olduğu biliniyor.
“Buradaki soğutucu dolaplar o dönemin ihtiyacına göre üretilmiş çözümlerden bir tanesi”
Günümüzde mutfaklarda kullanılan her türlü eşyanın 200 yıl önce Osmanlı saray mutfağında da kullanıldığını dile getiren Saray Koleksiyonları Müzesi Yöneticisi Güller Karahüseyin, “Şu an içinde bulunduğumuz alan Dolmabahçe Sarayı’nın mutfak binası olması hasebiyle mutfakta kullanılan pek çok eşyayı barındırmakta. Tencereler, kazanlar, güğümler, tepsiler, teraziler, biley aletleri, katı meyve sıkacakları, çırpıcı, kek kalıpları gibi bugün mutfaklarda kullanılan her tür eşya o zaman da Dolmabahçe Sarayı’nın mutfağında kullanılıyordu. Dolmabahçe Sarayı’na bağlı Hazine-i Hassa adında bir idare var. Hem sarayın hem de hanedanın gelir giderlerine bakan ve bu işlerini yürüten bir daire. Bu dairenin altında ona bağlı olan 16 tane ayrı daire var. Bunlardan bir tanesi de Karhane-i Amire Dairesi. Karhane-i Amire’nin görevi sarayda kullanılmak üzere İstanbul’a yakın dağlardan, göllerden kar ve buz temin edip özel istihdam edilen personeli vasıtasıyla saraya getirip, sarayda kullanılan yiyecek ve içeceklerin soğutulmasında kullanılmasını sağlamak. Burada bulunan dolaplar da o kar ve buzların kullanıldığı dolaplardan. İnsanoğlu her dönemde ihtiyacına göre çözümler üretmiş. Bu dolaplar da o dönemde üretilen çözümlerden bir tanesi“ diye konuştu.
“Milli Saraylar Koleksiyonu’na ait bütün eserler ziyaretçilerimizle buluşmayı bekliyor”
Pazartesi günü dışında ziyaretçilerin müzeyi sabah saat 09.00 ve akşam 17.30 arasında ziyaret edebileceklerini ifade eden Karahüseyin, “Bizim Milli Saraylar İdaresi Başkanlığına bağlı Milli Saraylar koleksiyonu deposu da Türkiye’de ilk defa yapılmış, düzenlenmiş bir depodur. Milli Saraylar koleksiyonuna ait bütün eserler ziyaretçilerimizle buluşmayı bekliyor. Pazartesi günleri dışında müzemizi ziyaretçilerimiz sabah 09.00-akşam 17.30 arası her zaman ziyaret edebilirler“ dedi.
