"Değişen Türkiye-Mısır ilişkileri Doğu Akdeniz’de belirleyici olacak"

Yakın Doğu Enstitüsü Müdürü Dr. Mustafa Çıraklı ve Müdür Yardımcısı Dr. Erdi Şafak, son haftalarda Türkiye ile Mısır arasında yaşanan diplomatik yakınlaşmayı ve Kahire’de gerçekleştirilen görüşmeleri değerlendirdi. Bu kapsamda gelişen yeni sürecin Doğu Akdeniz’i de etkileyeceği ifade edildi.
Bölgesel gerilim ve krizlerde Türkiye’nin Mısır’la sıklıkla karşı karşıya geldiğini belirten akademisyenler, Mısır’la doğrudan görüşmelerin bu düzeyde yeniden başlamasının, hem ikili ilişkiler hem de Doğu Akdeniz’deki gelişmeler açısından kritik önemi bulunduğunu kaydetti.

Dr. Mustafa Çıraklı: “Siyasi irade belirleyici olacak”
Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Çıraklı, gerçekleşen görüşme ile ilgili "İkili ilişkiler Temmuz 2013’te Mursi’nin devrilmesine neden olan askeri darbeyle bozulmuştu. O dönemden sonra iki ülke arasında siyasi alandaki gerginliğin yanı sıra başta karşılıklı ticaret olmak üzere ekonomik ilişkilerde de olumsuzluk hakimdi. Yakın zamanda iki tarafın da attığı adımlarla başlayan normalleşme çabaları ve bu yönde Türkiye’nin ortaya koyduğu siyasi irade, geçtiğimiz haftalarda Türk Dışişleri Heyeti’nin Kahire’ye yaptığı ziyaretle resmiyet kazanmış oldu” ifadelerini kullandı.
Gayrıresmi normalleşme çabalarının geçtiğimiz Mart ayında başladığını söyleyen Dr. Çıraklı, “Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu konu ile ilgili yaptığı açıklamada Mısır ve Türkiye arasında hem istihbarat düzeyinde, hem de bakanlıklar düzeyinde temasların olduğunu ve diplomatik düzeyde de bazı temasların başladığını açıklamıştı. Aynı zamanda Mısır ile kurdukları temasların seyrine göre Doğu Akdeniz deniz yetki alanları ile alakalı bir müzakerede bulunabileceklerini ve buna göre ilerleyen zamanlarda bir anlaşma imzalayabileceklerini de söylemişti. Yine kısa süre önce Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Mısır Dışişleri Bakanı ile Ramazan ayını tebrik etme amacıyla telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Tüm bunlar Türkiye’nin ikili ilişkilerinin normalleştirme çabasının açık bir göstergesi olarak değerlendirildi” hatırlatmasını yaptı.
Mısır ile Türkiye ilişkilerini bekleyen zorluklar ve fırsatlar ile ilgili de konuşan Çıraklı, Sisi’nin yönetimi ele aldığı 2013 yılından beri hem demokrasiye karşı tutumu hem de Doğu Akdeniz’de yaptığı bölgesel ittifaklar açısından Türkiye ile çelişen stratejik bir yol çizdiğini dile getirdi. Ancak son dönemlerde Türkiye-Mısır ilişkilerinde gözle görülür şekilde bir yumuşama yaşandığını ve normalleşmeye yönelik adımların Doğu Akdeniz ve Libya’da yaşanan gelişmelerle ilişkili olduğunu söyleyen Çıraklı, “İkili ilişkilerde yaşanan yumuşama birdenbire yaşanan bir süreç olmamıştır. Yani normalleşmeye yönelik sürecin değişen dengeler bağlamında Mısır ve Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki ortak ekonomik ve siyasi çıkarlarının oluşmaya başlaması ile birlikte gelişmesi bir tesadüf değildir. Bu anlamda Türkiye-Libya anlaşmasının Mısır için önemi yeniden vurgulanmaya başlandı. Aynı zamanda Kahire’nin bölgesel bir enerji merkezi olma çabasında Türkiye’ye ihtiyacı olduğu gerçeği de daha açık bir şekilde kabul görmeye başladığını söyleyebiliriz” dedi.
İlerleyen süreçte ortak menfaatleri açısından iki tarafın da somut adımlar atmasını muhtemel olarak nitelendiren Çıraklı, aynı zamanda mevcut zorlukların da bulunduğunu ve bunların göz ardı edilmemesi gerektiğini ifade ederek, “Diplomatik kulislerde genel kanı Sisi rejiminin Türkiye-Mısır normalleşmesine yönelik somut adımlar atmasının zaman alacağı yönünde. İkili ilişkilerin ilerletilmesini teşvik edecek birçok stratejik olgu var. Ancak normalleşme sadece iki ülkenin karşılıklı iyi niyetine bağlı değil. Bölgedeki diğer aktörlerin desteği de önemli faktörlerden. Mısır’ın özellikle Yunanistan ve Güney Kıbrıs ile kurduğu ittifakın Türkiye-Mısır ilişkilerinin normalleşme sürecinde önemli bir engel unsuru oluşturabileceğini belirtmek gerekiyor. Burada siyasi irade belirleyici olacak” yorumunda bulundu.

Dr. Erdi Şafak: “Olası bir deniz yetki anlaşması uluslararası hukuk bağlamında bölgesel dengeleri önemli ölçüde değiştirecek”
Dr. Öğretim Üyesi Erdi Şafak ise, Doğu Akdeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip iki ülke olan Türkiye ve Mısır’ın uluslararası hukuk açısından deniz yetki alanlarının belirlenmesi yönünde varacağı olası bir anlaşmanın iki ülke açısından son derece önemli olduğunu belirterek, “Türkiye, Doğu Akdeniz’de kıta sahanlığı hakkına sahip. Ancak bölgede henüz Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ilanında bulunmadı. Burada Türkiye’nin tavrı Doğu Akdeniz’e tüm kıyıdaş ülkeler ile birlikte ortak, hakça ve orantılılık ilkesi çerçevesinde münhasır ekonomik bölge alanlarının belirlenmesi yönündedir. Bu bağlamda Türkiye’nin Mısır ile imzalayacağı olası bir deniz yetki anlaşması, bölgeye kıyısı olan diğer devletler açısından da önemli sonuçlar doğuracak” şeklinde konuştu.
Diğer taraftan Mısır’ın Doğu Akdeniz’e yönelik deniz politikasının Türkiye’den oldukça farklı olduğunu söyleyen Şafak, “Mısır’ın Doğu Akdeniz’de 1958’den bugüne 12 deniz mili genişliğinde kara suları uygulaması var. Bununla birlikte yine bölgede 200 deniz mili ya da işletilebilir derinliğe kadar kıta sahanlığı haklarını kullanacağını öngören bir düzenlemesi de mevcut. Aynı zamanda Mısır, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve İsrail ile münhasır ekonomik bölge anlaşmaları da imzaladı. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesine de taraf olan Mısır’ın Türkiye ile anlaşması kendi menfaatleri açısından da son derece önemli. Çünkü Doğu Akdeniz’de en uzun kıyıya sahip ülkeler olan Türkiye ile anlaşmak Mısır’ın Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanları ile ilgili konumunu güçlendirecektir” diye konuştu.
Mısır’ın Doğu Akdeniz’de konumunu güçlendirmek için Türkiye’ye verdiği öneme de dikkat çeken Şafak, “Yunanistan ile imzalamış olduğu deniz yetki alanları anlaşması bunun açık ve net bir örneğidir. Mısır Doğu Akdeniz’de Türkiye ile sorun yaşayan Yunanistan’la Deniz Yetki Anlaşması imzalarken Türkiye’nin kıta sahanlığına dikkat etmiş ve anlaşma bu çerçevede belirlenmişti. Böylece Mısır, Doğu Akdeniz bölgesinde Türkiye’nin deniz yetki alanlarına saygı duymakla birlikte ilerleyen süreçte olası bir krizin de önüne geçti. Sonuç olarak Türkiye ile Mısır’ın karşılıklı deniz yetkilerini belirleyen olası bir anlaşma iki ülkenin uluslararası hukuk çerçevesinde deniz yetkilerini belirlemekle kalmayacak, gelecekte oluşacak olası bir krizin ya da çatışmanın da önüne geçecek” yorumunda bulundu.