“11 deprem ilinden sorumlu ‘Olağanüstü Hal Valiliği Kurulmalı’”
Altınbaş Üniversitesinin Ekonomi Söyleşilerinde her ay bir araya gelerek gündemi değerlendiren Prof. Dr. Işın Çelebi ve Dr. Mahfi Eğilmez, bu kez son gelişmeler ışığında “Mali Politikalar, Bütçe Uygulamalarının Önemi” konusunu ele aldılar. 6 Şubat depremlerinde hayatını kaybedenlere taziyelerini yineleyerek, deprem sorunlarının çözümü için önerilerde bulundular.
Prof. Dr. Işın Çelebi, 11 ildeki sessiz insan çığlıklarından çok etkilendiğini dile getirerek depremin oluşturduğu mali yükün 110 milyar dolar olduğunu hatırlattı. Çelebi, Hatay’da yıkılan konutların yüzde 15’inin bugün teslim edilebildiğini kaydederek deprem bölgelerinin yeniden kalkınabilmesi için 3.4 trilyonluk maddi kaynağa ihtiyaç olduğunu öngördü. Çelebi, acil eylem planıyla birlikte deprem bölgelerinden sorumlu olacak, bakan yetkisiyle donatılmış, bir Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kurulmasını önerdi. Bunun geçmişte uygulandığını hatırlatarak, Maliye Bakanlığı ile görüşülerek yeni deprem vergisi planlaması yapılabileceğini belirtti.
Enflasyonla mücadelede nasıl başarılı olunur
Işın Çelebi, dünyada enflasyonla mücadele başarılı olma kriterinin tek haneli rakamlara inmesi olduğuna değinerek, yüzde 140’dan 50’ye düşürüldüğünde başarı kabul edilmediğini belirtti. Türkiye’de ise 2023 yılı ocak ayı enflasyonu yüzde 64,3, 2024 yılı Ocak ayında ilan edilen ise oran ise yüzde 64,7. Ücretlilerin kemerinin fazlaca sıkıldığı halde sonucun değişmediğini dile getiren Çelebi, “Çözüm üretim ve verimliliği arttırmaktan, teknolojiyi yükseltmekten geçiyor. Türkiye uluslararası alanda rekabetini arttıracak şekilde yatırımlarını geliştirmeli. Bütçe politikasında en önemli giderlerden biri yatırım harcamalarıdır. Bu yatırım harcamaları planlanırken, projelerin tek tek fizibilitesinin, tek tek kârlılık ve fayda maliyet analizi yapılır. Ona göre ödenek tahsis edilir” tespitlerini yaptı. Çelebi ayrıca “Enflasyon ile gerçekten mücadele edilecekse ağır tasarruf tedbirleri de almak lazım. Ama bütçe uygulamalarına baktığınızda bu tedbirlerin yeterince etkili olmadığını görüyoruz” uyarılarını yaptı.
“Gelir dağılımı bozukluğuna dikkat”
Türkiye’de bir vergi reformuna da ihtiyaç olduğunu vurgulayan Işın Çelebi, dolaylı vergilerden elden edilen gelirin yüzde 90 iken, kurumlar vergisi tahsilatının yüzde 50’de kaldığını söyledi. Gelir dağılımındaki bozulmaya da dikkat çeken Çelebi, “En tepeyle en dibin farkı 26.6 kata çıktığını belirterek, tarihi zirve olarak değerlendirdi. “Toplam gelirin en üst gelir seviyesi olan yüzde 20’lik grubun toplam gelirin yüzde 50’sini aldığını buna mukabil en alt gelir grubu olan yüzde 20’sinin de gelirin yüzde 5,9’unu aldığını söyleyerek “Diğer bir tanımla en üst gelir grubu toplam gelirin yani GSMH’nin yüzde 50’sini alırken, nüfusun yüzde 80’i de geri kalan gelirin yüzde 50’sini paylaşıyor” dedi.
Dr. Mahfi Eğilmez de depremin getirdiği yükün de etkisiyle bütçede yükün 100’ün üstünde sapma yaşandığını ifade ederek, 2024 bütçesinin de yüzde 9.3’ünün depreme ayrıldığı bilgisini verdi. Ayrıca bugüne kadar dış finansman olarak 2.08 milyar dolar geldiğini ancak bunların yeterli olmadığını kaydetti. Mahfi Eğilmez, 3 yıllık bütçe açığı rakamlarını da paylaştığı konuşmasında, bütçe açıklarının enflasyonla mücadeleyi nasıl zorlaştırdığını anlattı: “2022 bütçesi 143 milyar açık vermiş. 2023’de bütçe açığı 1.4 trilyona çıkmış. 2024 bütçesi ise daha başlangıç aşamasında 2.7 trilyon açık veriyor” dedi. 2023’te hazinenin bütçe nakit açığı ile bütçe açığı arasında da büyük fark olduğunu söyleyen Eğilmez, nakit dengesinin 625 milyar açık vermesine karşılık bütçenin 1,4 trilyon açık verdiğini, arada bu kadar büyük bir farkın olmaması gerektiğini kaydetti. “Bütçede gelirler tahsil edildiğinde bütçeye yazılır. Giderler ise harcama yap veya yapma tahakkuk ettirdiğin anda gider yazılır. Nakit çıkar veya çıkmaz. Burada 800 milyarlık bir tahakkuk yazılmış. Bunu da eklediğiniz de bütçe açığı 3,5 trilyona çıkıyor” tespitinde bulundu.
“Tasarruf tedbirleri en yukardan başlamalı”
Kamudaki tasarruf tedbirlerinin bu nedenle hayati önem taşındığını yineleyen Altınbaş Üniversitesinden Mahfi Eğilmez, “Geçmişte biz tasarruf tedbirleri yaşadık. ‘Bu lüks arabalar satılacak, lüks konutlar kiralanmayacak. Daha mütevazı olanlar kullanılacak” denildi. Öyle de yapıldı. İnsanlar rol model olarak yöneticilerine bakarlar, onlar lüksten vazgeçmiyorsa ben neden yapayım diye düşünürler.” diyerek yöneticilere önemli görev düştüğünü dile getirdi.
“Nisan- Mayıs aylarında ağır vergiler gelebilir”
Dr. Mahfi Eğilmez ve Prof. Dr. Işın Çelebi, son olarak seçim sonrası para politikası ve maliye politikalarını değerlendirdiler. Mahfi Eğilmez, maliye politikasında vergilerden başlayarak ciddi bir sıklaştırma beklediğini dile getirirken, Işın Çelebi de nisan ve mayıs aylarında sıkılaştırma olacağını teyit etti ve ağır vergilerin gelmesi durumuna karşı toplumun hazırlıklı olması gerektiği dile getirdi.
