Kayıp ve yas denildiğinde genellikle akıllara sevilen birinin ölümü gelse de ölüm olmadan da kayıp olabilir. Bir ilişkinin, bir arkadaşlığın bitmesi, bir işe son verilmesi, itibar kaybı, sağlığı, gençliği kaybetmek, vücudun bir parçasını kaybetmek de bir kayıptır ve arkasından yas tutulur.
Önemli olan o kişi için bir önemi, bir değeri olan herhangi bir şeyin artık olmamasıdır.
YAS DÖNEMİ
Yas dönemi ve süreçte yapılanlar kişiden kişiye, toplumdan topluma farklılık gösterir. Ancak yaşanan duygular ortaktır ve yas yaşanması gereken bir süreçtir. Yas sürecinde güçlü olmaya çalışmak, güçlü olmak için hiçbir duygusal tepki vermemeye hatta bu duyguları yaşamama çalışmak bu süreçte yapılmaması gereken şeylerin başında gelir. Yaşanan acıyı görmezden gelmek, yok saymak o acıyı hafifletmez, aksine daha da kökleşmesine ve daha derine işlemesine neden olur. Kaybı yok saymak, hiç yaşanmamış gibi hayata devam etmek sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesine engel olur. Bazen yası yaşamanın nedeni yasa yüklenen anlam da olabilir. Yas, kaybedilen kişiyi, ilişkiyi, her neyse onu unutmak değildir, yokluğunu kabul etmek ve buna alışmaya çalışmaktır.
YAS PSİKOLOJİSİ
Herkesin kendine göre bir yas tutma şekli olabilir. Herkes günlerce ağlamak ya da içine kapanmak zorunda değil. Ama bir şekilde, kendi yoluyla da olsa yas tutmak gerekir. Çünkü yas tutmak demek yaşanan kaybın farkında olmak ve buna alışmaya çalışmaktır. Bundan sonraki sürecin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için bu kaybı zor da olsa kabul etmek gerekiyor. Sonrasında da bununla başa çıkmayı öğrenmek ve hayata devam etmek gerekiyor.
KAYBETTİKLERİMİZE NASIL TEPKİ VERİYORUZ?
Yas yaşama süreçleri kişiden kişiye farklılık gösterse de bu süreçte verilen fiziksel, duygusal, davranışsal ve bilişsel tepkiler benzerlik gösterir.
Bilişsel TEPKİLER: Dikkatini toparlamada ve sürdürmede zorluk, yaşanana inanmakta zorluk yaşamak, rahatsız edici ve hatalı düşünceler, unutkanlık, kendine kızma, sürekli kaybedilen kişiyi ve ölümü düşünme ve bunu engelleyememe, bellek sorunları.
Duygusal TEPKİLER: Şok, inkar, üzüntü, keder, öfke, suçluluk duygusu, kaygı, korku, yalnızlık hissi, çaresizlik, umutsuzluk, özlem, tedirginlik, ilgi ve istek kaybı, geleceğe ve bugüne dair karamsarlık, umutsuzluk, hiçbir şeyden zevk alamama.
Fiziksel TEPKİLER: Nefes almakta zorluk, boğuluyormuş hissi, sürekli tetikte olma hali, iştahta artma ya da azalma, uykuda düzensizlik, baş ağrısı, göğüs ağrısı, çarpıntı, kadınlarda adet düzensizliği, kaslarda gerilme, yorgunluk, halsizlik.
KAYIPLA NASIL BAŞA ÇIKILIR?
Yas, üstesinden gelmesi en zor süreçlerden bir tanesidir. Ne kadar zor ve yoğun bir dönem olsa da süreç, doğru adımların atılmasıyla sağlıklı bir şekilde yürütülebilir. Sağlıklı bir yas süreci için tavsiyeler;
-Bu süreci tek başınıza atlatmak zorunda değilsiniz. Bu süreçte yakınlarınızdan ve sosyal çevrenizden alacağınız destek kendinizi daha iyi hissetmenize neden olacaktır. Sizi dinleyen ve anlayan birilerinin varlığı yaşadığınız yoğun duyguları hafifletecektir.
-Yas tutmak için kendinize izin verin. Duygularınız ne kadar ağır gelse de onları kabul edin ve engellemeye ya da yok saymaya çalışmayın.
-Herkesin yas sürecini aynı şekilde yaşamadığını kabul edin. Sizinle aynı acıyı paylaşan kişilerin sizden farklı tepkiler vermesi, sizinle aynı şeyi yaşamadığı anlamına gelmiyor. Herkesin yasını kendisine göre tutmasına alan tanıyın.
-Ölümün yaşandığı bir yas sürecinde cenazeye katılmak, duaya, mezarlığa gitmek önemlidir. Bu sayede yaşananları kabul etmek biraz daha kolaylaşır.
-Bunun bir süreç olduğunu ve zamanla daha kolaylaşacağını kendinize hatırlatın. Sabırlı olun.
-Bu süreçte güçlü olmak zorunda değilsiniz. Kendinizi bunun için zorlamayın. Ayrıca güçlü olmanın herhangi bir duyguyu yaşamamak, hissetmemek ya da buna izin vermemek olmadığını kendinize hatırlatın.
-Özel günlerin, diğer günlerden daha zor geçebileceği ihtimaline kendinizi hazırlayın.
- Eğer yaşadıklarınızı ve duygularınızı sesli olarak ifade etmek size zor geliyorsa, kendinizi hazır hissetmiyorsanız yazmayı deneyin. Yazmak da konuşmak gibi rahatlamanızı sağlayacaktır.
-Eğer verdiğiniz tepkiler uzun süre azalmadan devam ediyorsa, hatta şiddeti gittikçe artıyorsa ve bu durum hayatın akışına karışmanıza engel oluyorsa profesyonel bir destek almanız oldukça faydalı olacaktır.