Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip koronavirüs, tüm dünyada 160’dan fazla ülkeye kısa süre içerisinde yayıldı. Söz konusu virüs global düzeyde yayıldığı için Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘‘Pandemi’’ olarak nitelendirildi. Dünyanın dört bir yanında insanlar, bu zoraki değişimin hayatlarını bundan sonra geri dönüşü olmayacak şekilde değiştirme ihtimalini tartışıyor. Sağlık, eğitim, iş hayatı, ekonomi, aile, sanat, endüstri, sosyal yaşam tamamıyla değişmiş ve faaliyetler dondurulmuş durumda. Artarak devam eden virüs vakaları nedeniyle; Avrupa ve dünyanın diğer ülkelerinde hayat durma noktasına geldi. Bu değişimden nasibini alan önemli bir mecrada kuşkusuz “spor” olarak karşımıza çıkıyor. Bugün bu yazımda spor konusunun dünya genelindeki en önemli ve populer dalı olarak kabul edilen “futbol” ve değişen dinamiklerinden kısaca bahsetmek istiyorum.
Spor Dünyası Virüs Sonrasında Felç Geçirdi !
Koronavirüs salgını spor dünyasını derinden etkiledi. Birçok ülkede spor müsabakaları iptal edildi ya da ertelendi. Türkiye'de de ligler süresiz olarak ertelendi ve geleceği belirsizliğini korumakta. Özellikle Avrupa’da son günlerde tartışılan temel konu, futbol ve diğer spor müsabaka organizasyonlarının ne olacağı ve ilgili federasyonların ne yönde karar alacağıdır. Türkiye Futbol Federasyonu'ndan geçtiğimiz Cuma günü yapılan açıklamada 'liglerin en erken Haziran ay başında oynanabileceği' belirtildi. Tüm Avrupa liglerinde futbol maçları ertelendi. 2020 Afrika Uluslar Kupası Afrika Futbol Federasyonu'nun 17 Mart'ta yaptığı açıklamasıyla turnuva belirsiz bir süreliğine ertelendi. Güney Amerika Futbol Şampiyonası Copa America 2021'e ertelendi. Euro 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası 2021'e ertelendi. UEFA'nın 17 Mart'ta yaptığı açıklamayla şampiyonanın gelecek yıl 11 Haziran ile 11 Temmuz tarihleri arasında oynanabileceği belirtildi. İngiltere'de de Premier Lig en az 30 Nisan'a kadar askıya alındı. UEFA, 1 Nisan'daki açıklamasıyla tüm Şampiyonlar Ligi maçlarıyla Avrupa Ligleri maçlarını 'bir sonraki bildiriye kadar' askıya aldı. FIFA ve Asya Futbol Konfederasyonu, Asya Dünya Kupası'nında Mart ve Haziran'da oynanması planlanan eleme maçlarını erteleme kararı aldı. Çin, Japonya ve Güney Kore'de de profesyonel futbol ligleri sezonunun açılışı ertelendi.
Ligler Kaldığı Yerden Devam Edebilir Mi ? Play-Off Sistemi Getirilmeli Mi ?
Liglerin kaldığı yerden devam etmesi şuan için zor gözüksede ihtimaller dahilinde olduğunu söyleyebiliriz. Eğer salgın kontrol altına alınır ve ülkemizde normalleşme sürecine girilirse; Superlig’de kalan 8 hafta, 1.lig/2.lig/3.liglerde kalan 6 haftalık periyodlar kısa bir süre içerisinde tamamlanabilir. Örnek verecek olursak; liglerin Haziran ayının başında başlaması durumunda, Çarşamba-Pazar olmak üzere haftada iki maç oynanmasıyla 3-4 hafta içerisinde ivedilikle tamamlanabilir. Bir futbolsever olarak gönlümüzden geçende budur. Sonradan dayatılacak suni bir “play-off” sistemi kesinlikle uygulanmamalıdır. Atalarımızın dediği gibi “Dere geçerken at değiştirilmez.” Günü kurtaralım derken adaletin terazisini şaşırtmamak; kimsenin de hakkına girmemek lazım.
Liglerin Olduğu Şekilde Tescil Edilmesi Mümkün Mü ?
Bir çok spor otoritesine göre bu sene liglere kaldığı yerden devam edilmesi mümkün görünmüyor. Federasyonların aldığı kararlar bağlayıcı olsa da, sağlık konusundaki risk devam ederken bazı futbolcuların oynamak istememelerini açıkça beyan etmeleri süreci tıkayacak gibi gözüküyor. En iyi ihtimalle Haziran ayı içerisinde liglerin başlaması için; Mayıs ayında takımların antremanlara başlaması gerektiğini düşünürsek söz konusu virüsün 1 ay içerisinde tam anlamıyla kontrol altına alınması gerekiyor. Sağlık uzmanlarına göre; söz konusu virüsün yayılma sürecinin sona ermesi ve net bir tedavinin geliştirilmesi için minumum 6 aylık bir süre gerekiyor. Yani kötü senaryoda bırakın şu anki liglerin oynanmasını; seneye sezon açılışı bile şüpheli gözüküyor.
Liglerin tescil edilip edilmemesi konusuna gelirsek; bu konu üzerine çok konuşulan fakat tam anlamıyla analizi yapılamamış olması sebebiyle kafalarda büyük soru işaretleri doğuruyor. Bitmemiş tamamlanmış bir lig nasıl tescil edilebilir ? Sorunun cevabı basit, şayet federasyon ve kulupler birliği ortak bir mütabakata varırsa lig olduğu şekliyle, yani mevcut sıralaması ile herkes tarafından kabul edilir ve bu sıralamaya göre Avrupa kupalarına gidecek takımlar belli olur. Buradaki tek istisna ise; küme düşme durumu ortadan kaldırılabilir ve seneye ligler 21 takım üzerinden oynanarak devam eder. Bu durumun dünya üzerindeki örneklerini incelemek gerekirse;. resmi olarak durdurulan Belçika Pro League de lig lideri Club Brugge şampiyon ilan edildi. Ligin tescil edilmesinden sonra Belçika'da Şampiyonlar Ligi'ne ve Avrupa Ligi'ne gidecek ekipler de belli oldu. Böylece tartısmalarada son verilmiş oldu. Eğer sağlık şartları elvermezse ülkemizde de uygulanması en doğru ve hakkaniyetli olacak olan modelin “tescil” olduğunu düşünüyorum. Bazı kulüp yöneticilerinin son dönemde dediği “ligler oynatılmamış kabul edilsin” vb. gibi anlamsız ve bencilce önerilerinin kesinlikle dikkate alınmaması gerektiğine inanıyorum. Acaba kendi kulüpleri lig sıralamasında birinci veya ilk 3 sırada olsalardı aynı söylemlerde bulunacaklarmıydı ? Hiç sanmıyorum...
Futbol Kulüpleri Ekonomik Açıdan Nasıl Etkilenecek?
Futbol Kulüplerinin gelirleri; maç gelirleri, ticari gelirler ve yayın gelirleri olarak üç ana başlığa ayrılmaktadır. Ekonomik olarak; ertelenen veya iptal edilen müsabakalar, kulüplerin büyük gelir kaynağı olan maç ve ticari gelirlerini önemli ölçüde etkileyecektir. Örneğin, kulüpler maç günü bilet gelirlerinden yararlanamayacaktır. Bunun dışında, seyircinin olmadığı müsabakalarda ürün satışını da dahil olmak üzere kulüplerin ticari gelirlerinde büyük miktarda azalma meydana gelecektir. Aynı zamanda yayın gelirlerinde de önümüzdeki günlerde azalma meydana gelebilir. Yayıncı kuruluşların en önemli gelir kaynaklarından biri reklam ve sponsorluklardır. Ancak, reklam şirketleri ve sponsor şirketlerin yayıncı kuruluşa gelir sağlamasının temel nedeni stadyumlarda maçı izleyen seyircilerdir. Seyircilerin olmadığı bir ortamda önce reklam ve sponsor şirketleri, ardından ise yayıncı kuruluşlar zarara uğrayacaktır. Tüm bunların sonucunda maddi olarak en çok zarar edecek kurum, bu zincirin son halkası olan futbol kulüpleridir.
Futbolcuların Durumu Ne Olacak ? Sözleşme ve Ödemeler Konusunda Ne Tür Problemler Olabilir?
Son günlerde en çok konuşulan konu futbolcuların maaşlarında indirime gidip gitmeyeceği ya da kulüplerin futbolcuların maaşlarını bu kriz döneminde nasıl ödeyeceği olarak ön plana çıkıyor. Liglerin ertelenmesi sebebiyle dünyada ve ülkemizde tüm spor kulüplerinin ne tür gelir kaybına uğrayacaklarını bir önceki soruda kısaca belirttik. Gelirlerini yitiren kulüplerin futbolculara karşı sözleşmeyle belirlenmiş ödemeleri yapabilmeleri şuan için imkansız hale gelmiştir. Bu durumda virüs salgın hastalığının mücbir sebep olarak kabul edilmesi söz konusu olabilir ve mevcut sporcu sözleşmelerinin yeniden uyarlanması gündeme gelebilir. Bir süredir FİFA ile Uluslararası Profesyonel Futbolcular Birliği arasında Korona Virüs sebebiyle liglerin ertelenmesinden doğan ve doğması muhtemel ekonomik sorunlar göz önünde bulundurularak, futbolcu maaşlarında indirime gidilmesi hususu yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Bu tip fedakarlıklar için illa bir kanuna gerek olduğunu düşünmüyorum. Buna örnek olarak İtalya Ligi takımlarından Juventus verilebilir. Juventus takımında oyuncular ve teknik ekip gönüllü olarak toplam 90 milyon Euro maaş kesintisi konusunda anlaştı. Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran ayı ödemelerini kapsayan anlaşmada oyuncular alacaklarının büyük kısmından fedakarlık yaparak vazgeçti. Bu onurlu ve anlamlı davranışın tüm takımlara örnek teşkil etmesi gerektiğine inanıyorum. Unutulmamalıdır ki kulüplerimiz yaşadıkça oyuncular para kazanabilir. Günlük hesapların derdine düşmek yerine bu krizden nasıl el birliği ile en az zararla nasıl çıkılabilir şimdiden konusulmalı ve gerekli tedbirler ivedilikle alınmalıdır.
