Türkiye?de en çok takip edilen spor branşı şüphesiz futboldur. Her yıl milyonlarca insan maçları gerek TV ekranlarından gerekse canlı olarak stadlarda takip etmeye devam ediyor. Üzülerek görüyoruz ki; son yıllarda en üst seviye olan Süper Ligimiz dahil tüm liglerimizde kalite oldukça düşmüş durumda. Bunun temel sebebi ekonomik problem olmakla birlikte kulüplerdeki yönetsel faaliyetlerin yeterince yapılamaması belkide profesyonellikten uzak olması diyebiliriz.
Bugün bu yazımda sizlere Türk futbolunda gözardı edilmiş, unutulmuş ve ?üvey evlat? konumunda yaşamlarını sürdürme savaşı veren altliglerimizden kısaca bahsetmek istiyorum. Zira her yıl milyonluk bütçeleri ile boy gösteren ancak Avrupa kupalarında boyunun ölçüsünü alan büyük takımlarımızı herkes iyi derecede biliyor ve takip ediyor. Gelişim ve değişim tabandan-tavana olmalıdır ki kalıcı olsun. Avrupada ses getirecek başarıları kalıcı olarak istiyorsak buna TFF 2.Lig, 3.Lig ve Bölgesel Amatör Liglerimizi geliştirerek başlamalıyız.
Bilmeyenler için kısaca hatırlatalım. Türkiye?de futbol 2.Amatör Ligden başlamaktadır.
Sırasıyla: 2. Amatör - 1. Amatör - Süper Amatör -Bölgesel Amatör Lig
3. Lig- 2. Lig -1. Lig ve Süper Lig olarak devam etmek etmektedir.
Süper Lig ve 1. Lig sürekli yayın hakkı alan ve ekonomik olarak desteklenen ayrıcalıklı bir kategoridir. Digitürk, BeinSports veya yarın adı farklı olacak X bir yayıncı kuruluş bu düzeni mutlaka devam ettirecektir. Her yıl yapılan yayın geliri dağıtımında en büyük payı, yüzde 46 ile kulüplerin performansı belirlemektedir. Takımlar kazandıkça alacakları gelirler doğru orantıda fazlalaşmaktadır. Rakamsal örnekle açıklarsak: 2018-2019 Türkiye Süper Liginde canlı yayın geliri olarak ligi son sırada tamamlayarak küme düşen Akhisarspor 72 milyon TL alırken, sezonu şampiyon bitiren Galatasaray 212 milyon TL almaya hak kazanmıştır. Her bir kulüp 38.5 milyon tl katılım payını istisnasız alabilmektedir. Geri kalan ek tutarlar galibiyet sayıları, puan sıralaması ve şampiyonluk bonusu olarak eklenmektedir. Kısaca özetlersek Süperlig takımları her galibiyette yaklaşık 2,6 milyon tl kazanmaktadır.
Şimdi ise üst liglere futbolcuları yetiştirmesi beklenen ve genç milli takımlara üretim sağlaması gereken çoğunluğu semt takımlarından (bazıları il takımları) oluşan TFF 2.Lig ve 3.Lig takımlarına ve gelirlerine kısaca göz atalım...
-TFFnin 54 tane 3.lig kulübüne verdiği sponsorluk bedeli yıllık yaklaşık olarak 15 milyon TL...
- Süper Lig`deki bir kulübün aldığı galibiyet 2,6 Milyon tl değerinde ancak 3. Lig`de bir kulübün sezon boyunca elde ettiği gelir yaklaşık 1.5 Milyon tl civarında...
-TFF 2.ligde bulunan kulüplerin senelik gelirleri 4 Milyon tl civarında...
Gelir adaletsizliği konusunda başka söze gerek yok diye insan düşünmeden edemiyor.
Durumu daha iyi anlatmak için kısaca bir örnek ile açıklayalım:
X isimli bir 2.lig takımı 20 kişilik kadrosunu 250.000 TL maaş ortalaması ile kurduğu takdirde 5 Milyon TL maaş gideri, bu bedele ortalama 1 Milyon TL Prim bedeli koyduğumuzda 6 Milyon TL lik futbolcu gideri var diyebiliriz. Buna ek olarak teknik ekip maaşı, Kulüp çalışanları, kamp,deplasman, yeme-içme, sağlık ve hertürlügiderede ortalama 3-3.5 Milyon TL koyduğumuzda olması gereken minumum bütçe 10 Milyon TL civarına ulaşıyor. Bu hesabımızda ortalama sıralara oynamaya talip bir takım bütçesini dikkate aldık. Hal böyleyken yılda elde edilen 4 Milyon TL gelir nereye yetecek? Bu sorunun cevabını okuyucularımıza bırakalım?
Bir tarafta 3 milyar $ yayın ihalesi alan Kulüpler Birliği, diğer tarafta kendi yağıyla dahi kavrulamayan profesyonel kulüpler... Alt liglerde maçlar istisnai durumlar dışında canlı yayınlanmıyor. Devletin televizyonu TRT nin 10 dan fazla kanalı var. 90 kulübün olduğu 2.Lig Ve 3 Lig maçlarını yayınlayacak bir tane kanalı yokmu ? Farz edelim ki yok; TFF, kendi bünyesinde dijital mecrada yayın yapacak bir kanal kurar (TFF TV gibi) ve 2. Lig, 3. Lig maçlarını canlı yayınlar. Buradan kulüplerimize ek gelir sağlamakla kalmaz aynı zamanda asırlık semt ve şehir takımlarını da yeniden taraftarlarıyla TV ekranlarında buluşturur. Yeni bir sinerji yaratılır. Bu sinerji hem oyuncuları hem teknik direktörleri hemde kulüpleri havaya sokacaktır.
Kısaca; kulüplerimiz borç batağında ve tek gelir kaynakları Spor TOTO gelirleri ile TFF Sponsorluk gelirleri. Birde kulüp başkanlarının ve yöneticilerinin yaptığı bağışlar. İçlerinde şanslı olanlar; belediye ve devlet destekli olarak üst liglere çıkabiliyor. Bu yıl geçmişe oranla en kısır transfer dönemlerinden birini yaşıyacağımız aşikar. 2.Lig ve 3.Lig`de birçok futbolcu takımlarını TFF`ye şikayet etmiş ve boşa çıkmış durumda. Futbolcuların yeni takımlarında da para alamayacağı aşikar. TFF derhal alt liglerde oynayan takımlara gelir oluşturma projeleri hayata geçirmelidir. Böyle devam ederse birçok takım transfer yapamayacağı gibi transfer yasağı alacak ve kötü günleri geride bırakıp daha kötü günler yaşayacaktır.
Futbolda gelir dağılımı adaletli sağlanmadığı için 100 yıllık kulüplermalesefbugün amatör kümede oynuyor. Örnek olarak: Zeytinburnuspor, Zonguldakspor, Diyarbakırspor, Malatyaspor, Vanspor, Vefa ve daha niceleri verilebilir.
3.Ligde ve 2.Ligde mücadele veren bazı önemli takımlar: Sarıyer, Sakarya, Samsun, Kocaelispor, Buca, Manisaspor, Gaziantepspor, Şanlıurfaspor ve niceleri?
Eminim ki bu yazıyı okuyanlar yazının sonunda bu takımları okuyunca derin bir üzüntü ve şaşkınlık yaşayacaklar. Maalesef Türk Futbolunun geldiği nokta bu şekilde? Elbette kötü yönetimler, yanlış planlamalar ve ısraf edilen paralar bunun ek sebepleri olmuştur. Bu yazıda futbolun ekonomi yönünü kısaca anlatmaya gayret ettim, umarım sizler içinde bilgilendirici bir paylaşım olmuştur.