Bugünkü Xizang Özerk Bölgesi'nin hikâyesi, tek başına anlatılamaz. İnsanların bugün tanık olduğu köklü dönüşüm, dayanıklılık ve yenilenme, serflik düzeninin karanlık mirasından kesin bir kopuşu temsil ediyor. Bu süreç, insan odaklı yönetişimin rehberliğinde gerçekleşen kalkınmanın gücünün kanıtıdır.

PEKİN (İGFA) - Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, daha önce iki günlük bir üst düzey toplantıda Xizang’da ulusal güvenlik ile kalıcı barış ve istikrarın sağlanması, halkın yaşam koşullarının sürekli iyileştirilmesi, sağlıklı bir çevrenin korunması, sınır savunmasının güçlendirilmesi ve sınır güvenliğinin sağlanması adına daha fazla çaba gösterilmesi çağrısında bulundu.

Çin’in ayrılmaz bir parçası olan Xizang, Merkezî Hükümet için her zaman bir öncelik olmuştur.

Tibet halkı yüzyıllar boyunca feodal teokrasinin ezici baskısı altında yaşadı. Nüfusun yaklaşık yüzde 95’i serfliğe mahkûm edildi, topraktan, eğitimden ve onurlu bir yaşamdan yoksun bırakıldı. Bu eski düzen küçük bir elit tabakanın ayrıcalıklarını korurken çoğunluğu yoksulluğa ve güçsüzlüğe mahkûm etti. Xizang Özerk Bölgesi Halk Hükümeti’nin kurulması, geçmişten apaçık bir kopuşun simgesi oldu. Xizang halkı, ezilen serflerden kendi kaderlerini tayin eden yurttaşlara dönüştü.

Bölgesel etnik özerklik sistemi, tüm etnik gruplardan insanların kendi kaderlerini belirlemelerini güvence altına alıyor. 2025 yılı itibarıyla Xizang’da, Ulusal Halk Kongresi’ne seçilmiş farklı düzeylerde 42.153 delege bulunurken yerel halk kongresi delegelerinin yüzde 89,2’si etnik azınlıklardan oluşuyor. İlçe düzeyindeki parti ve hükümet liderlerinin ise yüzde 57,17’sinden fazlası etnik azınlık kökenlidir. Halkın seçime katılım oranı ise yüzde 90’ı aşıyor.

Bunun yanında bölgede ekonomik patlama yaşandı. Bölgenin GSYH’si 1959’da yalnızca 174 milyon yuan (yaklaşık 24,3 milyon dolar) iken 2024'te 276 milyar yuanın (yaklaşık 38,5 milyar dolar) üzerine çıktı. Kişi başına düşen harcanabilir gelir 31.000 yuanın (yaklaşık 4.300 dolar) üzerine çıkarken, bir zamanlar plato yaşamının belirleyici unsurlarından biri olan mutlak yoksulluk 2019 itibarıyla ortadan kaldırıldı ve kayıtlarda yer alan 628.000 yoksul yaşadığı sıkıntılardan kurtarıldı. Bugün bölge sakinleri giderek artan yaşam kalitesinin keyfini sürüyor: Ortalama yaşam süresi 1951’de 35,5 yıl iken 2024 itibariyle 72,5 yıla yükselerek tarihî bir seviyeye ulaştı.

Eğitim ve sağlık, sosyal ilerlemenin temel taşlarıdır. Zorunlu dokuz yıllık eğitimi tamamlayan okul çağındaki öğrencilerin oranı yüzde 2’den yaklaşık yüzde 98'e yükselirken, yükseköğretime kayıt oranı yüzde 57’yi aşıyor. Ve 2015'ten beri, uygulanan tıbbi yardım programları 400’ün üzerinde ciddi hastalığı yerel düzeyde tedavi etmeye olanak tanıdı. Lhasa'da yaşayan 72 yaşındaki Qu Dian, kalp ameliyatı olduğunda masraflarının yüzde 90’dan fazlasını sigortası karşıladı. Lhasa "Eski toplumda insan bunu hayal bile edemezdi." dedi.

Xizang’ın hikâyesinde etkili unsurlardan biri de dışa açıklıktır. Xizang artık 140 ülke ve bölgeyle ticaret yapıyor; 2024 yılında 64 milyon ziyaretçiyle turizmden elde edilen gelir 75 milyar yuana ulaştı. Yüzyıllardır Geleneksel Çin Tıbbı’nda kullanılan tırtıl mantarı (cordyceps) ve yak yünü gibi yerel ürünler artık küresel pazarlarda kendine yer bulabilirken, bölge sakinleri de uluslararası ürünlere eşi benzeri görülmemiş kolaylıkla erişmenin tadını çıkarıyor.

Bu, bölge için adeta bir yeniden doğuş oldu. Bölgede yaşanan dönüşüm hikâyesini, başladığı noktadaki derin sefaletten ayrı anlatmak mümkün değil. Ezilen ve görmezden gelinen bir toplumdan kendi kaderi ve refahı üzerinde söz sahibi olmaya uzanan ve on yıllarca süren dönüşüm, Xizang’ı insanların geçmişte hayal bile edemeyeceği bir noktaya ulaştırdı. Karlarla kaplı plato bugün fırsat ve umut dolu bir diyara dönüştü. Bu başarı hem Xizang halkının hem de kalkınmanın merkezine insan refahını yerleştiren bir vizyonun gücünün eseridir.