Köylerin gözdesiydi: Su değirmeninin 300 yıllık hikayesi

Kocaeli’nin İzmit ilçesinde yaklaşık 300 yıl önce inşa edilen tarihi su değirmeni, senelerce birçok köyün un ihtiyacını karşıladı. 1950’li yıllara kadar kullanılmaya devam edilen ve zaman içinde yıpranarak harabeye dönen değirmen, restore edileceği günü bekliyor.
Akmeşe Cumhuriyet Mahallesi Çiftlik yolunda bulunan yaklaşık 300 yıllık su değirmeni, uzun yıllar boyunca bölgenin un ihtiyacını karşıladı. Akmeşe haricindeki çok sayıda köyün de un ihtiyacını karşılayan değirmen, 1950’li yıllara kadar kullanıldı. Zamanla yıpranan tarihi değirmenden geriye sadece dış duvarları kaldı. Çevresindeki derelere yapılan bentlerle oluşturulan göletten kanallar yardımıyla dev ahşap çarkı döndürülen değirmen, suların azaldığı dönemde ise o dönemin teknolojisi ile kurulan buhar kazanlarıyla un öğütmeye devam etti. Akmeşe’de ikamet eden vatandaşlar, değirmenin restore edilmesini ve turizme kazandırılacağı günü bekliyor.

"Birçok çevre köylerden gelen buğdaylar öğütülüyordu"
Akmeşe köyünün tarihiyle ilgili araştırmalar yapan ve iki kitap yazan Yakup Özkan, "Değirmen geçmiş dönemde burada yaşayan Ermenilerin döner sermayesinin en temel gelirlerinden bir tanesiydi. Birçok çevre köylerden gelen buğdaylar öğütülüyordu. Öğütülen buğdaylardan hak alınarak kiliseye gelir temin ediliyordu. Değirmenin hamisi durumunda olan Apik Uncuyan 13 Ağustos 1905 tarihinde öldürülünce kardeşi onun kaldığı yerden değirmeni devam ettirdi. 1911 yılında su türbininden vazgeçilip, su değirmenine bir motor konuldu. O şekilde de kullanılmaya devam etti" dedi.

"300 yılın üzerinde ve hatta hala ayakta"
Değirmenin köklü bir geçmişe sahip olduğunu belirten Özkan, "Değirmenin tarihiyle ilgili değişik tarihlerde bilgiler buluyoruz. Su türbininin eklenmesi, çevrenin düzelmesi, 300 metre yukarıdaki bentinin onarılması ile ilgili kayıtlara rastladık. Fakat inşaat kaydıyla ilgili kesin bir kayıta ulaşmış değiliz. Söylenenlere göre 1600’lü yılların başlarında buraya gelen Ermenilerin eserinin olması kuvvetle muhtemel. 1600 üzerinde bir hesap yapacak olursak 300 yılın üzerinde ve hatta hala ayakta. Bir restorasyon bekleyen, onarım ve bakım gerektiren durumda beklemekte" diye konuştu.

"Restore edilmesini umutla bekliyoruz"
Yakup Özkan, sözlerini şöyle noktaladı:
"Şu anda değirmenin mülkiyeti Akmeşe’de yaşayan bir komşumuzun üzerinde, 7 dönüm tapulu. Buranın restorasyonu ile ilgili İzmit Belediye Başkanı Fatma Kaplan Hürriyet bir çaba içerisine girdi fakat yerin istimlağı ile ilgili sorun yaşıyorlar diye duyuyorum. Onunla ilgili dava konusu oldu. Değirmenin İzmit Belediyesi tarafından restore edilmesini umutla bekliyoruz."